Bireyler, günlük yaşamlarındaki davranışlarını belirli güdülerle yaparlar. Bu güdüler içten gelenler ve dıştan gelenler şeklinde ayrılır. Bu da motivasyonun en genel tanımıdır. Ancak, günlük yaşamdaki motivasyon, eğitimdeki motivasyon anlamına gelmez.
Eğitim, kasıtlı bir şekilde davranış geliştirmek için planlanan bir süreçtir. Üstelik uzun bir süreyi kapsar. Günlük motivasyon kısa sürelidir ve plansızdır. Ancak eğitim motivasyonu uzun süreli, planlı ve kontrollü olmalıdır.
Eğitimde Motivasyon Nedir? Nasıl Sağlanır?
Eğitimde her zaman eşit güdülenme mümkün olmamaktadır ya da güdülü kalma süresi aynı olmayacaktır. Motivasyon, her insanda farklı şekilde, farklı nedenle ve farklı sürelerde gerçekleşmektedir. Ancak bu durum, güdülenmenin öğrenme için ön şart olduğu gerçeğini değiştirmez.
Yeterince güdülenmemiş bir öğrenci, öğrenime hazır değil demek değildir. Peki eğitimde motivasyon nasıl gerçekleşmeli? Öğrenme için en etkili motivasyon nedir?
Eğitimde motivasyon ya da güdülenme, öğrencinin öğrenim göreceği konuya istekli olmasıdır. Yani, öğrenci konuyu öğrenmeye hazır ise motive olmuş anlamına gelir. Temel anlamı harekete geçmek olan güdülenme, eğitim alanında çoğunlukla öğretmen tarafından sağlanır. Bunun nedeni ise öğrencilerin sınıfta doğrudan aktif rol oynamalarının öğretmenin başarması gereken bir durum olmasıdır (Akbaba, 2006). Güdülenme, dışşal güdülenme ve içsel güdülenme olarak ikiye ayrılmaktadır. Bunun yanı sıra eğitimdeki en önemi güdülenme kaynağı merak ve ilgidir.
Sadece öğrenciler değil, herkes kendi ilgi alanına giren konuları daha çabuk kavrar ve bu alanlardaki öğretiler kalıcı kalır. Bunun en önemli nedeni, ilgi alanının ciddi bir motivasyon nedeni olmasıdır. Merak ve ilgi birlikte olduğunda da güçlü bir öğrenme motivasyonu ortaya çıkar. Elbette okuldaki tüm konular çocukların ilgisini çekmez. Bu noktada güdü çeşitlerinden bahsetmek gerekir.
Güdü Türleri Nelerdir? Öğrenme Güdüsü Hangi Türe Girer?
Güdü türleri, insan ihtiyaçlarına göre çeşitlenmiştir. Öyle ki güdülenme olmadan yaşam söz konusu değildir. Herkesin sahip olduğu güdü çeşitleri şunlardır:
- Birincil ve İkincil Güdüler: Birincil güdüler tüm canlılarda olan ve yaşamı devam ettiren güdülerdir: Açlık, susuzluk, uyku gibi. Biyolojik güdüler de denilebilir. İkinci güdü ise psikolojik ve sosyolojik güdülerdir. Bunlar, takdir toplama, kabul görme, birlikte olma, kendini gerçekleştirme gibi güdüleri kapsar. Birincil güdüler tamamlanmadan diğer motivasyonlar mümkün değildir.
- Durumluk ve Sürekli Güdüler: Durumluk güdüler geçici, sürekli güdüler kalıcıdır. Örneğin bir öğrencinin sınav için ders çalışması geçici bir güdüdür ancak öğrenmek için ders çalışması sürekli bir güdüdür. Başarı, öğrenme güdüsünü arttırmak ile gelir çünkü öğrenmek ömür boyu sürer. Sadece sınavdan iyi not almak için çalışan bir öğrencide durumluk güdüsü vardır ve büyük ihtimalle sınavdan sonra tüm bilgileri unutur.
- İçsel Güdülenme: İçsel güdü, merak ve ilgi olarak özetlenebilir. Kişinin, karakterine göre ilgi duyduğu konuların olması olarak da tanımlanabilir. Bunu eğitim ekseninde örneklemek gerekirse bazı öğrencinin güzel sanatlara bazılarının da soyut bilimlere ilgili olmasını söyleyebiliriz.
- Dışşal Güdülenme: Dışsal güdülenme, bireyin kişilik özelliklerinden bağımsız, dışarıdan yapılan müdahaledir. Özendirmek olarak da tanımlanabilir. Eğitimde dışsal güdülenme pekiştireceç, ödül, ceza vb şeklinde gerçekleşir. Örneğin öğretmenin öğrenciye hedef koyması ve başarıyı ödüllendireceğini söylemesi öğrencide dışsal güdülenmeye neden olur. Okullardaki "takdir, teşekkür, onur belgesi" uygulamaları da bu güdülenme çeşidine örnek olarak verilebilir.
Öğrenme güdüsü, içsel ve sürekli bir güdüdür. Örneğin bir öğrencinin öğretmen kızmasın diye ya da öğretmen aferin desin diye matematik çalışması dışsal güdülenmedir; eğer öğrenci bunları düşünmeden, sadece ilgili ve meraklı olduğu için matematik çalışıyorsa bu da içsel güdülenmedir.
Eğitimde Motivasyon Nasıl Sağlanır?
Sırrı Akbaba, öğrenme motivasyonunu şu şekilde tanımlar: Öğrenen bireyin öğrenme etkinliklerini anlamlı ve değerli bulması, bunlardan fayda sağlaması. Öğrenme motivasyonunun gerçekleşmemesi ise ders çalışmak eyleminin "can sıkıcı", okula gitmenin ise "saçma" bulunmasına neden olur.
Öğrenme motivasyonu içsel ve dışsal olarak iki şekilde meydana getirilir. Elbette öğrenme için öncelikle birincil güdülenme denilen biyolojik ihtiyaçların olmaması gerekir. Yani öğrenci yorgun, aç ya da uykusuz olursa öğrenme gerçekleşmeyecektir.
İçsel güdülenmeler başarıya ve öğrenmeye olan bakış açısıdır. Genel kabul gören üç tür bakış açısı vardır:
- Başarı Odaklı
- Başarıdan Kaçan
- Başarıyı Kabullenen
Dışsal motivasyon ise, öğretmen, ebeveyn ve sınıf ortamındaki motivasyon kaynaklarıdır. En iyi eğitim motivasyonu için şunlara dikkat edilmelidir:
- Öğrenciye baskı uygulanmamalıdır.
- Sınıfa değil öğrenciye ödev verilmelidir. Bir sınıftaki tüm öğrencilerin başarı seviyeleri aynı olmadığı gibi ilgi alanları da farklıdır. Ödev verilirken bu durum kesinlikle göz ardı edilmemelidir. Bu bakımdan esnek bir ödevlendirme ya da başarıya seviyesine göre bir ödevlendirme modeli oluşturabilir.
- Verilen ödev, öğrenci için anlamlı olmalıdır. Öğrenci, bu ödevi yaptığında bir kazanım elde etmelidir.
- Öğrenci, aferin verme ya da takdir etme ile ödüllendirilmelidir. Ancak burada ödevin tamamlanmasında ziyade ödevin yapılması ve bu konudaki çaba, sonuçtan daha değerlidir.
- Sınıf ortamındaki akran öğrenmesine odaklanılmalıdır. Öğretmen, her şeyi kontrol ederse öğrenme güçlü bir şekilde olmaz. Öğretmen, bazı noktalarda öğrencilerin kendi yanlışlarını görmesini sağlamalı ve akran öğrenimi güçlendirmelidir.
- Öğrenciye anlaşılır talimatlar verilmelidir.
- Öğrenci ne öğretmeninden ne de çevresinden onur kırıcı, olumsuz bir tavır görmemelidir. Hata yapmanın doğal olduğu bir sınıf ortamı, destekleyici bir çevre yaratılmalıdır.
- Ödevlendirme, öğrencilerin sosyo-ekonomik durumları gözetilerek verilmelidir.
- Öğrencileri kendi aralarında yarıştırmadan sorumluluk verilmelidir.
- Ödev verilirken ya da ders başında merak uyandıracak sorular sorulmalı, öğrencinin ödeve ve derse ilgisi arttırılmalıdır.
Teknoloji ve Eğitim Motivasyonu İlişkisi
iOkul Eğitim Teknolojilerinin Aferin Verme Modülü de öğrenci motivasyonunu sağlamak içindir. Amaç öğrencinin okul dışında da fark edilmesi, okula motive olmuş halde gelmesini sağlamaktadır.
Aferin Verme, öğretmen tarafından günün herhangi bir saatinde yapılabilir. Öğretmen aferin verdiğinde, ebeveynlerin telefonuna mobil bildirim gönderilir. Böylece ebeveyn de çocuğu takdir ederek motivasyonunun sürekliliğini sağlayabilir.
iOkul Aferin Verme modülü hakkında daha detaylı bilgi için aşağıdaki videoyu izleyebilirsiniz:
Kaynakça
Uçar, H. (2019). Çevrimiçi eğitimde motivasyon* [Kitap tanıtım Motivation in Online Education by Maggie Hartnett (Ed.)]. AUAd, 5(2), 107-113 (Online Erişim)
Akbaba, Sırrı (2006). Eğitimde Motivasyon. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 13, 344 - 348 (Online Erişim)
Bulut, M. (2018). Eğitimde Motivasyon ve Doğru Metodların Önemi. Katılım Finans Dergisi, 2(8), 52–54.
