Uyku, sadece çocuk ve ergenler için değil tüm canlılar için büyüme, gelişmeyi sağlayan doğal bir süreçtir. Bu nedenle, uyumamak ya da uyuyamamak ciddi bir sorundur. Ancak genelde uykusuzluk ya da uyku sorunu yaşam tarzındaki ufak değişiklikle çözülebilir.
Uyku Sorunu Çeken Çocuklardaki Belirtiler Nelerdir?
Çocuklarda uyku sorunları, kendini farklı şekillerde belli eder. Ancak bir çocuğun ya da ergenin uyku sorunları yaşadığı aşikardır. Bu belirtiler şunlardır:
- Gözlerde kızarıklık, morluk
- Sürekli yorgun olma
- Halsizlik
- Odaklanma sorunu
- Obezite ve yemek yeme alışkanlığında bozukluk
- Öğrenmede sıkıntı yaşamak
- Hafıza sorunları ve hatta ufak çapta hafıza kayıplar
- Günlük işlerde aksama
- El - ayak koordinasyonunda dengesizlik
Uyku sorunları ciddiye alınmalıdır. Yapılan bir araştırmaya göre uyku sorunu yaşayan ve yeteri kadar uyumayan okul öncesi dönemdeki çocuklarda, uykusunu alan çocuklara göre yaralanma eğilimleri daha fazladır. Dolayısıyla uyku, bir insanın yaşamındaki çok önemli bir faktördür.
Bebek, Çocuk ve Ergenler Ne Kadar Uyumalıdır?
Bir çocuğun uykusuz olup olmadığını anlamak için öncelikle yaşa göre uyku sürelerini bilmek gerekir. Yaşa göre sağlıklı uyku süreleri şu şekildedir:
Yenidoğan uyku düzeni: Yenidoğanlar, 16 - 19 saat gece ve gündüz fark etmeksizin uyurlar. Uyku düzenleri beslenmeye bağlıdır. Sadece acıktıkları zaman uyanırlar. Bu da günde 2 - 3 saate tekabül eder.
3 - 6 Ay Çocuklarda Uyku Düzeni: Gündüz daha fazla uyumak kaydıyla uyku süreleri 13 - 15 saat arasıdır. Bu aylar uyku eğitiminin ebeveyn tarafından bebeğe verilmesi gereken dönemlerdir.
6 - 12 Ay Çocuklarda Uyku Düzeni: Gece ve gündüz ayrımına varan çocukların bu dönemde gece daha fazla olmak üzere 12 - 14 saat uykuya ihtiyaçları vardır.
12 Ay Sonrası yani 1 - 3 Yaş Arası Çocuklarda Uyku Düzeni: Uyku düzeninin öğrenilmeye başlanıldığı, çocukların uyku düzenini tam olarak benimsediği çok önemli bir dönemdir. Çocuğun uyku ihtiyacı gece 10 - 12 saat arasıdır.
Okul Öncesi Dönem: Okul çağındaki çocukların, gündüz okulla meşgul olmasından dolayı gece uykuya olan ihtiyaçlar artmaktadır. Okul öncesi dönemindeki çocuklar, 9 ila 12 saat uykuya ihtiyaç duyarlar. Ancak bazen korku, stres gibi psikolojik nedenlerden dolayı gece uykuları bölünebilir. Ebeveynlerin bu konuda dikkatli olması gerekmektedir.
Okul Dönemi Çocuklarda Uyku Düzeni: Yaş ilerledikçe uykuya olan ihtiyaç azalmaktadır. Bu dönemdeki çocukların 8 - 10 saat uykuya ihtiyaçları bulunmaktadır.
Ergenlikte Uyku Düzeni: Ergenlik dönemindeki uyku düzeni 8 ila 10 saat arasında olmalıdır. Uyku düzeni ise sabah erken kalkacak şekilde oluşturulmalıdır.
Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde uyku saati 22.00 - 23.00 arası olmalıdır. Kişiler gece 23.00 - 02.00 arasında uykuda olmalıdır. Çünkü bu saatlerde büyüme ve gelişmeyi sağlayan hormonlar salgılanır.
Çocuk ve Ergenlerde Uyku Sorunları Nasıl Çözülür?
Uyku sorunu, özellikle 21.yy'da çok sık görülen bir sağlık sorunudur. Maalesef her yaş döneminde uyku sorunu yaşanabilir. Yetişkinlerde yaşanan uyku sorununa insomnia şeklinde görülür. Çocuk ve ergenlerde ise davranışsal uyku sorunları şeklinde ele alınır. Davranışsal uyku sorunu, duygusal ya da psikolojik nedenlerle uyku sağlığında meydana gelen bozulmalar olarak tanımlanabilir.
Çocuklarda uyku sorunu olmasının, yani davranışsal uyku sorunlarının en sık görülen nedenleri şu şekildedir:
- Ebeveyn yokluğu/eksikliği: Ebeveynin birisinin yokluğu çocuklarda ciddi travmalara neden olur. Çocuklarda travmanın en büyük yansıması da uyku bozukluğudur.
- Anne Yetersizliği/İlgisizliği: Bir çocuk için annenin rolü çok önemlidir. Hem onun kişilik gelişiminde hem de ilerde yaşayabileceği psikolojik sorunlarda anne rolü çok büyüktür. Anne, psikolojik sorunlar yaşıyor ise de aynı durum geçerlidir. Anne, bir çocukla yeteri kadar ilgilenmiyor ya da ilgilenemiyorsa çocukta uyku sorunları baş gösterir.
- Aile İçi Şiddet: Anne - babanın tartışması, kavga etmesi ya da ailede şiddet olması çocuğun travma yaşamasına neden olur. Travma, önce uyku sorunlarında kendini gösterir.
- Karabasan/Gece Terörü: Pek çok kişinin karabasan dediği gece terörü maalesef her üç çocuktan birisinde görülür. Çocuklar gecenin bir yarısında nefes alma sıklığı, ağlama krizleri ile uyanır. Sakinleşmesi uzun sürer. Genelde 5 - 12 yaş arasındaki çocuklarda görülmektedir. Psikolojik destek gerekebilir.
- Korkular: Korku yersiz ve nedensizdir ancak çok güçlü bir duygudur. Çocuklar karanlıktan, yataklarından altında bir şey olduğundan vs korku duyabilirler. Korku duymamak için de uyumaya dirençli olabilirler. Ebeveynlerin bu konudaki tutumu çok önemlidir. Sanıldığı gibi korkuların üzerine gidilmesi korkuları engellemez. Bazen yanlış adımlar çocuklarda travmaya neden olabilir. Bu nedenle psikolojik destekten kaçınmamak gerekir.
- Kabuslar: Kabus görmek, 2 yaş üstü çocuklarda sıkça görülür. Bilinçaltındaki bilgilerin açığa çıkması, okul döneminde, belki okulda gördüğü zorbalık kabuslara neden olur. Pek çok çocuk, kabus görüp görmediğini anımsamaz ama o duygu ile uyanır.
- Helikopter Ebeveynler: Helikopter ebeveyn psikiyatrik bir tanım hatta tanıdır. Bazı ebeveynler, çocuklarına hiç söz hakkı tanımadan onların önündeki tüm engelleri kaldırır. Gerçekten de bir helikopter gibi çocukların başındadır. Dolayısıyla aşırı bir kontrol söz konusudur. Aşırı kontrolcü ailelerde çocukların yarısından fazlası uyku sorunu yaşar.
Uyku sorunlarının temelindeki sorunları ortadan kaldırdığınızda çocuğunuzdaki uyku sorunu da ortadan kalkar. Uyku, doğal bir süreçtir ve insan uyumadan yaşayamaz. Tüm bu nedenlerden ötürü, çocuğun uyumasının önündeki engellerin kalkması onun travma yaşamaması uykunun doğal akışına dönmesini sağlar.
Kaynakça
Sarı, Hatice. (2012) ÇOCUKLARDA UYKU. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 28 (1), 81 - 90 (Online Kaynak)
Avşar, Nuray. HAYDİ ÇOCUKLAR UYKU VAKTİ! UYUMAYAN ÇOCUK. Okan Koleji (Online Kaynak)
